انواع پیمان ها و روش های عقد قرارداد

به گزارش سایت مهندسی عمران ,انواع پیمان ها و روش های عقد قراردادبیشتر پروژه های ساختمانی، حاصل مشارکت کارفرما (مالک،صاحب کار)، مشاور و سازندگان ( پیمانکار) است. زمانی که، تصمیم به ساختن پروژه ای گرفته شد، ضروری است که از خدمات طراح استفاده شود.طرح که نزدیک به اهداف پروژه مورد نظر است راهنمای مستند سازنده که اجرا کننده پروژه است خواهد بود. روابط و ترتیبات قراردادی بین این افراد، بنا به ماهیت و اندازه پروژه تغییر می کند. در مواردی یکی از این افراد ممکن است دو و یا حتی هر سه نقش را ایفا کند. این نقش ها را بایدبه درستی فهمید و به دقت ارزیابی کرد، تا بتوان روابط قراردادی را، که منجر به کارآمدترین شیوه تحویل پروژه می شوند، تعیین کرد.اصولأ روش های مختلفی، برای عقد قرارداد ( پیمان )، در صنعت عمران وجود دارد که مهم ترین آن ها عبارتند از :۱-پیمان های با تعیین پیمانکار عمومی برای طرح های عمرانی روش های پیمانکاری عمومی عبارت از بستن قررداد ( پیمان) ، بین مالک و یک پیمانکار عمومی است. معمولأ در این روش، پیمانکار از راه مناقصه، انتخاب شده و اجرای پروژه به او واگذار می شود. در این روش، با آگهی عمومی یا ارسال دعوتنامه به شرکت ها، مشخصات پروژه ی مورد نظر و تاریخ برگزاری مناقصه برای فراخوان تمام افراد نفع بر شروع می شود. پس از برگزاری مناقصه و تعیین برنده مناقصه، قرارداد با برنده مناقصه، منعقد می شود. معمولأ در طرح های عمرانی، قرارداد بر اساس قیمت های پایه ی فهارس بها و بخشنامه ها و مصوبات سازمان برنامه و بودجه کشور منعقد می شود.در بعضی از طرح های بزرگ، پیمانکاران جداگانه ای برای قسمت های مختلف (مثلأ پیمانکار ساختمانی و پیمانکار تأسیساتی ) انتخاب شده و قراردادهای مستقل با آنها انعقاد می شود. یعنی برای هر قسمت پیمانکار تخصصی آن قسمت انتخاب می شود.۲- پیمان های امانیدر روش امانی ساز، هیچ قراردادی با پیمانکار خارجی منعقد نمی شود و خود کارفرما، مسئولیت اجرای پروژه را به عهده می گیرد. در این صورت، مواد و مصالح لازم و مورد نیاز پروژه و ماشین آلات را تأمین نموده و مدیریت اجرا را نیز بر عهده می گیرد. در واقع، در این نوع پیمان ها کارفرما و پیمانکار، اشخاص حقوقی هستند، در این روش مناقصه برگزار نمی شود، بنابراین در وقت و هزینه صرفه جویی شده و مشاور، نقش کمی ایفا می کند.معمولأ در پروژه های کوچک که نیاز به اتمام سریع آن پروژه است، از این روش استفاده می شود. در این روش، دستگاه اجرایی یا کارفرما، فرد یا افراد مورد اعتمادی را انتخاب نموده و بنا بر اعتماد به آن ها، مسئولیت اجرای طرح بر عهده آن می گذارند، بدیهی است در صورتی که چند نفر انتخاب شوند، از بین آنها یک نفر دارای اختیارات مدیر خواهد بود.این افراد ممکن است از کارمندان دستگاه اجرایی و یا خارج از پرسنل دستگاه اجرایی باشند. در ضمن، در بخش دولتی ممکن است مقررات، ویژگی های خاص را برای اینگونه افراد تصریح کند.به این ترتیب، واحدی به نام واحد امانی، در داخل دستگاه اجرایی تأسیس می شود که اداره ی آن را فرد یا افراد انتخاب شده فوق به عهده خواهند داشت. واحد امانی با سازماندهی تشکیلات کارگاه، اقدام به اجرای طرح می کند. کلیه هزینه هایی که واحد امانی در نظر می گیرد به طور مستقیم از طرف کارفرما یا دستگاه اجرایی پرداخت می شود و در حالت کلی مدیریت واحد امانی از هزینه های کارگاه نفعی نمی برد و به دلیل رابطه ی استخدامی، فقط از دستگاه اجرایی حقوق می گیرد. ممکن است برای سهولت کار دستگاه اجرایی، شماره حسابی را به نام واحد امانی در یکی از شعب بانک افتتاح نماید. به طور معمول برداشت از این حساب با امضاء  مسئول واحد امانی صاحب حساب دستگاه اجرایی یا نماینده ی او خواهد بود. در واقع، خود مسئول واحد امانی به دلیل مورد اعتماد بودن برای دستگاه اجرایی نماینده رئیس دستگاه اجرایی نیز خواهد بود.در این روش، کارفرما از مزایای حذف هزینه های پیگیری روش های مرسوم انعقاد قرارداد بهره می برد. در زمان هم صرفه جویی می شود، به علاوه در این روش سودی که پیمانکار عمومی تحصیل می کند حذف می شود. همچنین ادعا می شود که کاهش هزینه برای کار مهندسی و بازرسی نیز قابل تصور است.حتی در بعضی مواقع، با درون سازمان پیمان منعقد می شود و آن قسمت از سازمان که پیمان را به صورت امانی قبول نموده ، کار را به پیمانکار واگذار می کند در این صورت قرارداد بین پیمانکار و قسمتی از سازمان که اجرای پروژه را تقبل نموده منعقد می نماید و البته این قراردادها دارای ویژگی های خاصی هستند.۳-روش پیمان طرح و اجرادر این روش ( طراحی و اجرا )، کارفرما با یک قرارداد واحد، طراحی و اجرای عملیات پروژه را واگذار می کند. این روش مانند روش تعیین پیمانکار عمومی است، جز این که پیمانکار مسئول طراحی نیز می باشد. در واقع مشاور و پیمانکار در هم ادغام شده و مسئولیت مشاور نیز به عهده پیمانکار گذاشته می شود. بنابراین پیمانکار هم مسئول مشاور پروژه و طراحی آن و هم مسئول ساخت است، معمولأ در پروژه های سد سازی، این روش بسیار معقول است.در این روش، سرعت کار بالا می رود و از بسیاری هزینه ها کاسته شده و همچنین از بسیاری اصطکاک های احتمالی بین مشاور و پیمانکار، کارفرما که در روش های دیگر مشهود است، جلوگیری می شود.۴-پیمان های دستمزدیپیمان هایی هستند که در آن ها، تهیه تمامی مصالح مورد نیاز پروژه به عهده ی کارفرما باشد و اجرای عملیات به یک پیمانکار واریز می شود. بنابراین در این پیمان ها، پیمانکار از بابت اجرای عملیات فقط دستمزد دریافت می دارد. در بیشتر این پیمان ها، تهیه ابزارآلات و وسائل بر عهده پیمانکار است. این نوع پیمان ها، بیشتر به نفع طرفین یعنی کارفرما و پیمانکار است، به دلیل اینکه کارفرما، مصالح را با توجه به تشخیص خود از لحاظ جنس، نوع و تعداد آن تهیه می کند. بنابراین تهیه ی آنها را با توجه به اعتبارات و بودجه خود هماهنگ می کند و هر موقع به مشکل مالی برخورد نماید، می تواند کار را تعطیل نماید و در ضمن از بابت مصالح، هیچ سودی به پیمانکار می دهد. از طرف دیگر پیمانکار در این نوع پیمان ها فقط دستمزد نیروی انسانی را پرداخت می کند. بنابراین در صورت به وجود آمدن مشکلات مالی از طرف کارفرما، چندان مشکلی پیدا نمی کند.معمولأ این نوع پیمان ها در پروژه های پیمان مدیریت بیشتر کاربرد دارد. به عنوان مثال در پروژه های بتنی می توان اجرای قالب بندی، بتن ریزی، آرماتوربندی را به صورت دستمزد به اختیار یک پیمانکار قرار داد.۵-پیمان مدیریتدر این روش، کارفرما یک شرکت ساختمانی یا یک شخص را تعیین می کند تا مدیریت اجرای پروژه را برعهده بگیرد، بنابراین تعیین روش های اجرای پروژه و تعیین چارت سازمانی و استخدام نیروها بر عهده پیمانکار است. در این روش، پیمانکار یا شخص، بابت مدیریت پروژه، درصدی از هزینه های انجام شده را دریافت می دارد. این هزینه ها معمولأ شامل هزینه تهیه مصالح و هزینه اجرا می باشد. ولی قبل از هزینه های صورت گرفته، باید توافق طرفین در نظرگرفته شود. معمولأ مدیر مالی در این پیمان ها از طرف کارفرما انتخاب می شود تا نظارت دقیق بر هزینه ها داشته باشد. این پیمان ها به سود طرفین می باشد.در درجه ی اول، کارفرما هیچ اورهد بالاسری یا سود به پیمانکار پرداخت نمی کند، فقط هزینه ی مصالح و نیروی انسانی و ماشینی را پرداخت می نماید، بنابراین در هزینه ی پیمان صرفه جویی می شود. از طرفی دیگر، پیمانکار هزینه ای بابت اجراء پرداخت نمی کند و تعهدات را ر عهده نمی گیرد و فقط به خاطر تخصص در مدیریت، سودی به صورت درصدی از کل هزینه ها، دریافت می دارد.۶-پیمان های خاص ( گلوبال)در بسیاری از پروژه ها، کارفرما مایل است بدون دخالت در جزییات ریز قیمت ها و مسائل اجرایی، اجرای پروژه را طوری به پیمانکار واگذار کند که قیمت مبلغ پیمان، بر اساس قیمت های واحد پیمان نبوده بلکه به صورت کلی باشد و پرداخت ها بر اساس درصد اجراء صورت گیرد. به عنوان مثال در خیلی از پروژه های گاز و نفت، اجرای خط لوله با خصوصیات معلوم در اسناد پیمان، با یک قیمت کلی به یک پیمانکار واگذار می شود و کارفرما مداخله ای در قیمت های واحد پایه ی عملیات اجرایی نداشته و فقط بر اساس درصد پیشرفت فیزیکی لوله گذاری به همان نسبت درصد مبلغ پیمان را به پیمانکار پرداخت می کند. بنابراین، در طول پروژه خیلی از مسائل و مشکلات بین کارفرما و پیمانکار پیش نمی آید. در نتیجه پیمانکار، فقط در فکر اجرای پروژه طبق اسناد پیمان بوده و دنبال حجم عملیات و کمیت آن نیست.یا اجرای ساختمان ها، بر اساس متر مربع به یک پیمانکار طبق نقشه ها واگذار می شود. به این نوع پیمان ها، معمولأ کلید در دست با B.o.T ( Build operation Transfer ) گفته می شود. نوع دیگر آن فایناس ( Finace ) یا بای بک ( By Back ) است. در این مورد به طور معمول، پیمانکار هزینه ی ساخت پروژه را بعد از اتمام، از محل بهره برداری با توجه به قرارداد فی ما بین، برداشت می کند تا کل هزینه استهلاک یابد.