به صورت کلی می توان گفت هر سازه یک ساختمان است ولی بیشتر ساختمان های که با مصالح بنایی مثل آهن ، سیمان، آجر و … ساخته شده باشند را ساختمان می گویند.ساختمان ها از نظر مصالح مصرفی و نوع کاربردی که دارند به دو گروه دسته بندی می شوند:

✅ ساختمان ها از نظر مصالح مصرفی

? ساختمان های بتنی

ساختمان های بتنی به آن دسته ساختمان ها گفته می شود که اسکلت اصلی آن ساختمان از بتن آرمه استفاده شده باشد.

در این گونه ساختمان ها به وسیله دال های بتنی( یا همان تاوه های بتنی) سقف ها پوشانده می شوند یا اینکه از سقف های پیش ساخته یا تیرچه بلوک بکار گرفته خواهد شد.این امکان وجود دارد که برای ساخت دیوارهای جداکننده از انواع اجر معمولی فشاری ، فوم استاندارد ضد حریق ، آجر ماشینی سوراخ دار و … استفاده گردد. البته گاهی از دیوارهای بتن آرمه نیز استفاده می کنند که نوع این دیوارها در این شرایط دیوار برشی است.

در ساختمان های بتنی ، برای ستون ها و ساخت شاه تیرها از بتن آرمه استفاده خواهد شد. لازم است بدانید این گونه ساختمان ها در مقابل حوادث طبیعی دارای مقاومت زیادی هستند.

? ساختمان های فلزی

برای ساخت ستون ها و پل ها در اینگونه ساختمان ها از پروفیل های فولادی استفاده می گردد. معمولا در ایران شرایط بگونه ی است که که وقتی می خواهند ستون ها را بسازند از تیرآهن های دوبل یا بال پهن های تکی استفاده می کنند. لازم است بدانید که برای اتصال ها در این ساختمان ها ی فلزی از نبشی- تسمه استفاده می شود.

برای اینکه این ساختمان ها در برابر زلزله مقاومت داشته باشند از باد بندهای فلزی در آنها استفاده می گردد.

? ساختمان های بنایی

این دسته از ساختمان ها شامل ساختمان های می باشند که مصالحشان از بلوک سیمانی، آجر یا سنگ باشد و در همه ی قسمت های آن یا تنها بخشی از آن ، بارهای قائم به واسطه دیوارهای با مصالح بنایی تحمل گردد. ساختمان های بنایی ، معمولا ساختمان های کوچکی هستند که طبقه های آنها بیشتر از دو طبقه نیست و معمولا ارتفاع آنها از زمین ۸ متر است.

ساختمان های بنایی ، اسکلت اصلیشان از نوع ساختمان های آجری است و معمولا در ایران برای ساختن سقف ها از پروفیل های فولادی و آجری به شکل طاق ضربی استفاده می گردد یا اینکه از سقف تیرچه و بلوک استفاده می شود.

در ساختمان های بنایی برای اینکه با نیروهای مثل زلزله مقابله شود از زیرسقف ها و شناژهای روی کرسی چینی استفاده می گردد و البته در طبقه های متفاوت در ساختمان های آجری ، دیوارهای حمال روی یکدیگر قرار گرفته می شوند و معمولا همین دیوارهای حمال ، پارتیشن ها هستند .حداقل عرضی که برای این دیوارهای حمال وجود دارد ۳۵ سانتی متر است.

? ساختمان های خشتی و گلی

این دسته از ساختمان ها از نوع خشت خام و گل هستند و نباید از یک طبقه بیشتر باشند و اصلا در برابر عواملی چون زلزله مقاومت ندارند.

? ساختمان های خشتی و گلی

ساختمان های چوبی به آن دسته از ساختمان ها گفته می شود که در برخی از مناطق از آنها استفاده می شود که چوب ارزانی در دسترس می باشد. در ایران کمتر خانه های چوبی ساخته می گردند ولی در آمریکا یا اتریش و … این نوع ساختمان ها وجود دارند.

? ساختمان های ترکیبی

ساختمان های ترکیبی آن از دسته از ساختمان های هستند که ترکیب موارد فوق ساخته می شوند مثل ساختمان های فلزی – اجری و ….

✅ ساختمان ها از نظر نوع کاربرد

ساختمان ها از نظر کاربردهای که دارند نیز به دسته های مختلفی تقسیم بندی می گردند که می توان گفت این ساختمان ها شامل دسته های زیر می باشند:

۱)ساختمان های که اهمیت بسیار زیادی دارند مثل مرکزهای آتش نشانی و بیمارستان

۲)ساختمان های که اهمیتشان زیاد است که خود شامل چند دسته هستند:

ساختمان های که اگر خراب شوند تلفات زیادی از نظرمالی و جانی به دنبال دارند مثل سینماها و مدارس – ساختمان های اگر به آنها آسیبی برسد ثروت ملی از دست می رود مثل موزه ها – ساختمان های که اگر خراب شوند سبب ایجاد آلودگی و آتش سوزی می شوند مثل مرکزهای سوخت رسانی .

✅ پروسه ساختمان سازی

همان گونه که می دانید ساختمان سازی جز پروسه های است که زمان بر می باشد و برای اینکه ساخته شود نیاز است که مراحلی به دقت سپری گردند ولی در دهه های اخیر چون قطعات از پیش ساخته ی در ساخت ساختمان بکار گرفته می شود معمولا زمان کمتری برای ساخت نیاز است.

می توان اینگونه گفت که متاسفانه صنعت ساختمان از گذشته تاکنون به عنوان صنعتی بوده که روند کندی را داشته است و البته محدودیت های در این صنعت وجود دارد که سبب شده یک صنعت کاملا پیشرفته شناخته نشود. شاید با ورود ابزارهای نوین در این صنعت شاهد بالا رفتن میزان بهره وری و توسعه این صنعت باشیم.

حالا که در مورد ساختمان ها اطلاعات تقریبا کلی بدست آورده ایم می توانیم در مورد گودبرداری و خاک برداری پیش از ساختمان نیز مباحثی را مطرح کنیم که در ادامه به آنها اشاره شده است:

? فرآیند گودبرداری ساختمان

یکی از کارهای پیچیده و خطرناک مهندسی را می توانیم گودبرداری بدانیم و البته که نیاز است برای اینکه از خسارت های ناشی از گودبرداری شامل خسارت های مالی و جانی جلوگیری کنیم نکات ایمنی را رعایت نماییم و همچنین به وسیله سازه های نگهبان مهاربندی و پایدار سازی برای ایجاد شرایط ایمن صورت بگیرد.شاید برایتان سوال باشد که اصلا گودبرداری به چه دلیلی انجام می شود که یکی از دلایل انجام گودبرداری می تواند رسیدن به خاک سفت و محکم یا پایین تر آوردن مرکز ثقل سازه به منظور ایجاد مقاومت بیشتر در مقابل عوامل طبیعی و … باشد.

در بسیاری از پروژه های عمرانی و ساختمانی نیاز است که خاک از محل اصلی جابه جا شود یا اینکه خاک برداری صورت بگیرد.

– معمولا در آبیاری ، مسائل انتقال آب و زهکشی نیاز است که به نوعی خاک برداری صورت بگیرد

– در عملیات های راهسازی مخصوصا ناحیه های کوهستانی و ناهموار از خاک برداری استفاده می گردد.

– در شرایطی که نیاز باشد کانالی برای عبور از لوله های آب ، کابل های برق و … در نظر گرفته شود خاک برداری ضروری می باشد.

– می توان پی کنی برای احداث شالوده های مختلف را نیز نوعی خاک برداری دانست. البته این موضوع از گذشته رایج بوده است ولی امروزه از عمق زیادتر و گستردگی بیشتری برخوردار بوده است. یکی به دلیل اینکه وزن و ارتفاع ساختمان ها زیادتر شده و یکی ساختمان های شهری با نیاز به زیرزمین و… طراحی می گردند. که هر دو این علت ها سبب می شود که عمق و وسعت خاک برداری ساختمان ها بیشتر شود.

? مشکلاتی خاکبرداری

وقتی خاک برداری انجام شود ممکن است مشکلاتی به وجود بیاید که در ادامه به آنها اشاره شده است:

۱) ممکن است ریزش درون تونل ها ، قنات ها اتفاق بیوفتد

۲) ریزش دیواره ی چاه ها به درون آن در زمان حفاری یا بعد از آن

۳)ریزش دیواره چاه ها به داخل محوطه خاک برداری شده

۴)این امکان وجود دارد که بر اثر خاک برداری ریزش دیواره های کانال ها و ترانشه ها رخ بدهد.

۵)ممکن است خاک برداری های که برای ساخت ساختمان های نسبتا بزرگ که دارای یک یا چند زیر زمین هستند سبب ریزش خاکبرداری یا تخریب سازه های مجاور شود.

۶)ممکن است زمانی که خاک برداری در پای شیب ها صورت بگیرد سبب رانش خاک و لغزش شود.معمولا در دامنه تپه ها و بلندی ها برای ساخت ساختمان یا راه سازی اینکار انجام می گردد.

? خاک برداری در پای شیب ها

یکی از مولفه های وزن در بالای شیب ها ، رانش است ولی وزن در پای شیب در مقابل رانش به عنوان عاملی مقاوم می باشد.

۱)در برخی از پروژه های ساختمانی هم گاهی ساختمان را در پایین شیب می سازند. مخصوصا که امروزه شهرها به ارتفاعات گسترش داشته اند این مشکل زیادتر از گذشته مطرح می گردد.

۲) در منطقه های ناهموار کوهستانی در زمان عملیات راه سازی معمولا عبور مسیر راه ها از دامنه شیب ها است. ضروری است که برای ایجاد بستر ، مقداری از شیب بریده گردد تا سطح به صورت مسطح و همواره شود.

در فصل زمستان و فصل های که بارندگی وجود دارد ، شیب های که پای آنها بریده می شود نسبت به خاک مقاومت کمتری داشته اند و خطر ریزش و لرزش در آنها ایجاد می شود که به عنوان یک پدیده رایج خواهد بود.

? ریزش دیواره های کانال و ترانشه ها

۱)در صورتی که عمق کانال کم است از این خطر تا میزانی نیز کاسته می شود ، ولی در کانال های که عمق زیادی دارند مشاهده می شود که اگر ریزش اتفاق بیوفتد قطعا افرادی که درون کانال هستند جانشان را از دست میدهند ، دیواره ها بدون حفاظت رها شده اند.

۲)حفاظت دیواره ها تحت هر شرایطی بسیار اهمیت داشته است چه خاک هاس سست و رسی و چه ماسه و شنی باشند.

۳)در صورتی که برای گذراندن راه ، ایجاد ترانشه ها صورت بگیرد باید شیب دیوار به گونه ی باشد که خطر رانش و ریزش در آن وجود نداشته باشد.این موضوع متاسفانه در خیلی از موارد مخصوصا ترانشه های کم عرض رعایت نمی گردد . برای قرار دادن لوله های فاضلاب، آب ، گاز در حفاری کانال ها دیواره کانال را معمولا حفاظت نمی کنند.

? ریزش دیواره چاه به درون آن

ریزش دیواره چاه به درون آن نیز می توانند مثل ریزش دیواره های کانال در خاک های سست سبب شود که افرادی که در درون چاه هستند یا صدمه ببینند یا جانشان را از دست بدهند که متاسفانه این مورد بارها اتفاق افتاده است و این موضوع نشان میدهد که در چنین شرایطی موارد ضروری در حفاظت رعایت نشده است.

ریزش دیواره چاه به درون محوطه خاک برداری شده

خاک برداری زیر ساختمان های سنگین و نسبتا بزرگ

معمولا ساختمان های که بزرگ هستند و چند طبقه می باشند مثل ساختمان های تجاری، ساختمان های اداری، هتل ها دارای چند طبقه زیر زمین می باشند. البته علت های مختلفی وجود دارد که سبب می شود این زیر زمین ها را بسازند که در ادامه به برخی از آنها اشاره شده است:

– نیاز به پارکینگ

– ایجاد موتورخانه ، انبار و …

– امروزه در شرایط کنونی ارزش زمین نسبت به گذشته بسیار بالا رفته و نیاز است که بهره وری هر چه زیادتر از فضا انجام گردد.

– به دلیل مسائل فنی

– برای رسیدن به زمینی محکم یا خنثی نمودن همه یا بخشی از وزن ساختمان با خاک برداشته می گردد که می تواند در کاهش مشکلاتی مثل کاهش نشست موثر باشد.

اهمیت این موضوع وقتی بیشتر می شود که بدانیم در شهرهای در کنار محل های خاک برداری ، تاسیسات و ساختمان های وجود داشته است.که اگر به اصول فنی و ایمنی دقت نشود می تواند سبب شود که آسیب های به ساختمان های مجاور گردد که گاهی سبب می شود تلفات جانی زیادی به همراه داشته باشد.

متاسفانه در گوشه و کنارهای شهر دیده می شود که کارگاه های ساختمانی وجود داشته اند که در آنها به شیوه های غیر فنی خاک برداری انجام می شود.

نکته مهم)

در بسیاری از موارد دیده می شود که خاک سریعا بعد از اینکه خاک برداری صورت می گیرد تا مدتی پایدار می باشد ولی کم کم از این پایداریشان کم می شود و ممکن است این مدت چند ساعت تا چندین ماه باشد.به دلایل مختلفی این پدیده می توان انجام شود.

❗️ نکات مهم در خاکبرداری

دقت داشته باشید که در صورتی که دیواره ها سریعا بعد از خاک برداری پایداری مانده باشد هیچ علتی وجود ندارد که این پایداری در ماه ها یا ساعت های بعدی هم به همین روال باقی بماند و در نهایت در انجام خاک برداری باید به دو نکته اصلی دقت کرد :

۱)باید اصول مربوطه به صورت دقیق رعایت شود و همچنین تمامی نکات فنی رعایت شود

۲)حفاظت کامل دیواره ها در صورت لزوم رعایت شود

❗️ نکات ایمنی در گودبرداری و خاکبرداری جدی بگیرید

۱)اگر احتمال خطری برای ساختمان های مجاور و پایداری دیوارها در زمان خاک برداری و گودبرداری وجود داشته باشد ، باید به واسطه نصب شمع ، مهارهای مناسب و سپر و همچنین رعایت فاصله مناسب و ایمن گودبرداری صورت بگیرد و پیش از اینکه عملیات انجام شود باید عملیات پایداری سازی و ایمن سازی صورت بگیرد.

۲) اگر عملیات گودبرداری در مجاورت خطوط راه آهن یا بزرگراه و مرکز تاسیسات دارای ارتعاش باشد باید برای جلوگیری از لغزش یا دیواره ها اقدامات لازم انجام گردد.

۳) در مواردی مثل پس از بارندگی های شدید ، پس از وقوع حوادثی مثل زلزله و سیل ، پس از یخبندان ، پس از هر نوع عملیات انفجاری ، پس از ریزش های ناگهانی ، پس از هر نوع ایجاد وقفه در فعالیت سازمانی ، پس از آمدن صدمه های جدی به مهارها و … باید دیواره های محل گودبرداری به صورت دقیق مورد ارزیابی و بررسی قرار بگیرند و در قسمت های که خطر ریزش وجود داشته از وسایل ایمنی استفاده گردد.

۴) در گودبرداری های که عملیات های اجرایی به دلیل محدوده ابعاد آنها با مشکلات نور روبرو می شوند ضروری است که از وسایل روشنایی و تهویه ی استفاده گردد.

۵) در زمان های گودبرداری ، خاک ها و مصالحی که از گودبرداری حاصل می شوند نباید آنها را از فاصله های کمتر از نیم از لبه گود بریزید . البته فراموش نکنید که نباید مصالح را در معابر عمومی هم انباشته کنید که مانع عبور شوند یا اینکه حادثه ی را ایجاد نمایند.

۶) در گودهای که عمق آنها زیادتر از ۱ متر هستند نباید کارگران را به تنهایی در محل کار گذاشت.

۷)در محل گود برداری های که عمیق و سریع هستند باید یک نفر نگهبان وجود داشته باشد که بر روی ورود و خروج کامیون ها و ماشین سنگین ها نظارت کافی را داشته باشد و همچنین در محل های ورود و خروج و همچنین محور کامیون های و ماشین های مربوطه از علائم هشدار دهنده استفاده نمایند.

دقت داشته باشید که اگر تمامی موارد و نکات ایمنی رعایت شود گودبرداری بدون هیچ مشکلی صورت خواهد گرفت.