گسیختگی ساختمان‌های مصالح بنایی
ساختمان‌های مصالح بنایی معمولاً از چندین دیوار برشی آجری در دو جهت متعامد و سقف‌ها تشکیل می‌شوند. برای انتقال نیروهای زلزله از سقف به دیوارها لازم است اتصال سقف به دیوارهای تحتانی فراهم شود، زیرا در صورت عدم اتصال صحیح اعضای ساختمان در تراز سقف ممکن است شتاب وارده به سقف موجب جدایی و پرتاب آن شود. یکی از نکات مهمی که در رفتار لرزه‌ای ساختمان‌های مصالح بنایی باید به آن توجه نمود، تامین عملکرد جعبه‌ای آنها در برابر نیروهای زلزله است. اگر نیروی زلزله مطابق شکل زیر در امتداد محور x ب ساختمان اثر کند و سقف‌ها به اندازه کافی صلب و غیرقابل انعطاف باشند، نیروها جانبی حاصله در آن به نسبت سختی به چهار دیوار اطراف آن منتقل می‌گردد. از آنجایی که سختی دیوارهای B در امتداد محور x خیلی بیشتر از سختی دیوارهای A در این جهت است تقریباً تمام نیروی جانبی سقف توسط دیوارهای B تحمل می‌شود، اما در صورتی که سقف انعطاف‌پذیر باشد، نیروی سقف به دیوارهایی که بر روی آن قرار گرفته است، منتقل می‌شود. به عبارت دیگر، این ساختمان به صورت جعبه‌ای در برابر نیروهای جانبی مقاومت می‌کند و بدیهی است که هرچه طول دیوارها افزایش یابد، از اثر جعبه‌ای ساختمان کاسته می‌شود.
در اغلب دیوارهای مصالح بنایی مطابق شکل به منظور تعبیه محل درب و پنجره بازشوهایی تعبیه می‌شود. در این حالت، بخش‌های پیرامونی بازشوها (جرزها) به علت کاهش سطح مقطع موثر دیوار به مراتب انعطاف‌پذیرتر از قسمت‌هایی از دیوار که در بالا و پایین بازشوها قرار دارند، می‌باشند. بنابراین تقریباً تمامی تغییر شکل دیوار در جرزها اتفاق می‌افتد و ترک‌های برشی نیز در این نواحی تشکیل می‌شود. افزایش سطح نسبی بازشوها به میزان قابل ملاحظه ای باعث تغییر نیاز لرزه ای ساختمان های.آجری می‌شود، به طوری که افزایش مقدار سطح نسبی بازشوها از ۱۶/۰ به ۲۹/۰، موجب افزایش ۳۲ درصدی ضریب شکل‌پذیری تغییر مکانی و کاهش ۵۸ درصدی ظرفیت باربری جانبی دیوارهای آجری می‌شود. طبق آزمایشات انجام شده، اطراف بازشوها محل ضعف اصلی ساختمان‌های آجری بدون کلاف و حتی نوع کلاف‌دار می‌باشد. در ساختمان‌های بدون کلاف به محض تشکیل نخستین ترک، ظرفیت باربری و سختی ساختمان به شدت کاهش می‌یابد، ولی در ساختمان دارای کلاف، شدت کاهش به مراتب کمتر است.
معمولاً شکستگی و خرابی دیوارها در گوشه‌های بازشوها و گوشه‌های ضعیف ساختمان به علت ایجاد تنش‌های اضافی اتفاق می‌افتد. شکل زیر، گسیختگی و خرابی گوشه یک ساختمان آجری در زلزله ۱۳۸۲ بم را به دلیل عدم اتصال مناسب دیوارهای باربر به یکدیگر و سقف نشان می‌دهد.
علل گسیختگی ساختمان‌های مصالح بنایی
بقیه در ادامه مطلب
بطور کلی با توجه به مطالب گفته شده در فوق و همچنین رفتار ساختمان‌های مصالح بنایی در زلزله گذشته، مهمترین عوامل موثر در گسیختگی یا عدم گسیختگی این قبیل ساختمان ها را می‌توان به صورت زیر بیان نمود:
- کیفیت مصالح و اجزاء
- شکل و سیستم سازه
- دیوارهای ساختمان.
- سیستم سقف
- انسجام اجزاء ساختمان
- اجزای غیرسازه ای
- سیستم کلاف
- خاک محل.
چنانچه سیستم ساختمان ساده و مناسب انتخاب گردد، دیوارها در دو جهت اصلی ساختمان به صورت یکنواخت توزیع شوند و در آن تغییرات ناگهانی سختی وجود نداشته باشد و همچنین دیوارها در تراز سقف با کف اصلی و کلاف بتنی مسلح به یکدیگر بسته شوند، رفتار مناسب ساختمان‌های مصالح بنایی قابل تضمین است. به هرحال وضعیت خاک محل، کیفیت خوب و اجرای مناسب نیز برای ضمانت رفتار خوب ساختمان‌های بنایی لازم است. در ادامه با توجه به اهمیت این عوامل، توضیحات مربوط به هر یک عیناً نقل می‌گردد.